۲-۲-۳- عدم اطمینان محیطی

در دنیای کنونی نمی توان نقش اطلاعات را نادیده گرفت و شاید بتوان گفت امروزه مهمترین کالایی که نقش اساسی را در تخصیص منابع اقتصادی را ایفا می کند، اطلاعات مالی است. این اطلاعات با توجه به نیازهای استفاده کنندگان، راهنمای مفیدی برای تصمیم گیری های اقتصادی است. ‌در مورد هر تصمیم اقتصادی که در یک واحد تجاری (بنگاه اقتصادی) گرفته می شود، اگر چنانچه شرایط محیطی حاکم بر آن بنگاه را نادیده بگیریم، در این صورت ما باید انتظار رخ دادن خطا در آن تصمیم را داشته باشیم. تصمیمات صحیح اقتصادی موجب بهینه نمودن تخصیص منابع می‌گردند، یعنی یک تصمیم صحیح اقتصادی با حفظ اثربخشی، موجب می‌گردد در حداقل زمان حداکثر بازده را از یک منبع به دست آوریم. ‌بنابرین‏، نادیده گرفتن عامل مهمی تحت عنوان محیط، می‌تواند منجر به هدر رفتن منابع گردد (سدیدی و ابراهیمی درده، ۱۳۹۰).

یکی از ویژگی های بارز هر محیط اقتصادی، عدم اطمینان محیطی می‌باشد و تصمیمات درست و عقلایی بر مبنای اطلاعاتی گرفته می شود که ریسک و شرایط اطمینان را تشریح کند و یا حداقل به شناخت آن کمک نماید و در واقع آن چه که در محیط واقعی امروزی ما وجود دارد این است که ما شاید فقط در خلاء، یک محیط با اطمینان کامل داشته باشیم و محیط پیرامون ما یک محیط همراه با عدم اطمینان است. ‌بنابرین‏، لازم است که ما واژه عدم اطمینان و تاثیر آن را بر اطلاعاتی که بر اساس آن ها تصمیم گیری می‌کنیم را بیشتر بشناسیم (همان منبع).

از آنجا که سیستم حسابداری یک سیستم اطلاعاتی باز است یعنی هم از محیط تأثیر می پذیرد و هم بر محیط تأثیر می‌گذارد ‌بنابرین‏، نوسانات محیطی ممکن است داده ها و اطلاعاتی که از واحدهای تجاری منتشر می شود، را تحت تأثیر قرار دهد. مدیران برای اینکه اثر این نوسانات را خنثی نمایند و گزارشات را در راستای اهداف خود به بیرون منتشر نمایند، از اختیار خود استفاده می نمایند و در تعاملی که بین فرایندگزارشگری مالی و محیط خارج از سازمان وجود دارد، مدیران ممکن است برای دستیابی به اهداف خاص سازمانی یا منافع شخصی روش های حسابداری خاصی را برای گزارشگری مالی انتخاب نمایند و از این طریق بعضی از اقلام صورت های مالی را در راستای اهداف خود گزارش نمایند. چنگ وکسنر^[۲۶] (۱۹۹۷) بیان داشتند چون مدیران انعطاف پذیری و اختیار برای ‌پاسخ‌گویی‌ به محیط سازمانی شان را دارند ‌بنابرین‏، وقتی با عدم اطمینان محیطی مواجه می‌شوند آن ها می‌توانند استراتژی های مختلفی را به کارگیرند. ‌بنابرین‏ انتخاب استراتژی توسط مدیران زمینه ای را که سازمان در آن فعالیت می‌کند را در بر می‌گیرد. اگرچه سازمان با توجه به ماهیت محیطی خود محدود می‌گردد ولی مدیران فرصت هایی را برای پاسخ به اندازه عدم اطمینان محیطی اطراف خود ایجاد می نمایند. واکنش های مدیریت به نوسانات محیطی در راستای جلب نظر سرمایه گذاران می‌باشد. سرمایه گذاران برای تصمیم گیری ‌در مورد سرمایه گذاری های خود، توجه خاصی به عملکرد مدیریت دارند و صورت سود و زیان از طریق گزارش سود دوره، مبنای مناسبی را برای ارزیابی عملکرد مدیریت فراهم می کند. ساختار سود حسابداری منتج شده از صورت سود و زیان از دو قسمت تشکیل شده است؛ قسمت نقدی و قسمت تعهدی سود. قسمت نقدی سود، آن قسمت از درآمدها و هزینه هاست که همزمان با دریافت یا پرداخت وجه نقد در سودها شناسایی می‌شوند و قسمت تعهدی سود، درآمدها یا هزینه هایی هستند که قبل از دریافت یا پرداخت وجه نقد در سودها شناسایی می‌شوند (دیپانکرقش و لوری السن^[۲۷] ، ۲۰۰۹).

اقلام تعهدی قابل تفکیک به دو جزء اختیاری و غیراختیاری می‌باشد. اقلام تعهدی غیراختیاری به وسیله مقررات، سازمان ها و دیگر عوامل خارجی محدود هستند و اقلام تعهدی اختیاری، قابل اعمال نظر توسط مدیریت هستند (سدیدی و ابراهیمی درده، ۱۳۹۰).

عدم اطمینان نقطه مقابل اطمینان است. وقتی که گفته می شود «اطمینان داریم» ‌به این معنا است که شرایط برای یک حادثه معین کاملاً قابل پیش‌بینی است. اما وقتی که یک تصمیم گیرنده دانش و اطلاعات کامل و یا فهم دقیقی از تصمیم پیشنهادی و یا نتایج احتمالی آن ندارد، گفته می شود در شرایط «عدم اطمینان» به سر می‌برد (رجوعی، ۱۳۹۱، ص۱۰-۱۱).

دو نوع اصلی عدم اطمینان وجود دارد:

• عدم اطمینانی که حاصل شانس است مثل پرتاب سکه

• عدم اطمینانی که ناشی از شرایط یک مشکل و قضاوت ‌در مورد آن است. وقتی که از عدم اطمینان در تصمیمات استراتژیک سخن به میان می‌آید، منظور نوع دوم آن است (همان منبع، ص ۱۱).

تعاریف مختلفی در زمینه عدم اطمینان محیطی ارائه شده است مثلاً، اسلوکام^[۲۸] (۱۹۷۵) بیان می‌کند، عدم اطمینان محیطی یعنی نوعی ناتوانی در پیش‌بینی نتایج احتمالی یک تصمیم. چندلر بیان می‌کند، عدم اطمینان محیطی شرایطی است که سازمان ها بر اساس آن چارچوب خود را تنطیم می نمایند و ناشی از فاکتورهای محیطی سازمان است که مربوط به درجه ی تغییری است که فعالیت های محیطی مربوط به عملیات سازمان شامل، عدم پیش‌بینی مربوط به فعالیت های مشتریان، عرضه کنندگان، رقیبان و نهادهای قانونی را مشخص می کند )چیلد^[۲۹]، ۱۹۷۲، دس و بیرد^[۳۰] ، ۱۹۸۴).

عدم اطمینان محیطی به مثابه منشأ حوادث و روند های متغیری تعریف می شود که فرصت ها و تهدید هایی را برای سازمان خلق می‌کند (سدیدی، ۱۳۹۰).

عدم اطمینان محیطی عاملی تصادفی است که انتخاب شیوه عملکرد را تحت تاثیرقرار می‌دهد. عدم اطمینان به احساس افزایش تردید اشاره دارد . این تردید از طریق تغییر پذیری پیش‌بینی نشدنی ذاتی ایجاد
می شود(رجوعی، ۱۳۹۱).

۲-۲-۳-۱- استراتژی های کاهش عدم اطمینان

از دید واقع گرایان عدم اطمینان ویژگی جداناپذیر زندگی روزمره سازمان هاست که باید به طور ساده یاد بگیرند که چگونه با آن زندگی کنند. ‌بنابرین‏ بسیاری از صاحب‌نظران پیشنهاد می‌کنند که سازمان ها از تئوری بازی ها برای کاهش عدم اطمینان استفاده کنند. برخی از سازمان ها نیز از طرق مختلف از جمله خلاقیت و نوآوری اقدام به تولید اطمینان می‌کنند. این اقدامات معمولاً مطلوبیت ها و یا ارزش‌های مورد انتظار نامیده می‌شوند. برخی دیگر از صاحب‌نظران نیز پیشنهاد می‌کنند که سازمان ها بر اخذ تصمیمات کوتاه مدت تمرکز کنند (رجوعی، ۱۳۹۱).

با شکستن سناریوهای آینده به یک سری گام های کوچکتر، تصمیم گیرندگان می‌توانند تعداد تصمیمات بلندمدت را که دارای عدم اطمینان زیادی هستند، کم کنند (سایرت و مارچ^[۳۱]، ۱۹۹۲).